ZASADY I ORGANIZACJA POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ
Obowiązującym uregulowaniem prawnym dotyczącym udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej jest rozporządzenie MEN w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach z 9 sierpnia 2017 roku.
Spośród wprowadzonych nowości należy przede wszystkim zauważyć:
Istota pomocy - specjalne potrzeby edukacyjne
Istotą pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej uczniom jest:
Pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole udzielają uczniom nauczyciele oraz specjaliści, w szczególności psycholodzy, pedagodzy, logopedzi, doradcy zawodowi i terapeuci pedagogiczni.
Pomoc ta jest organizowana i udzielana we współpracy z: rodzicami uczniów, poradniami psychologiczno - pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, innymi szkołami, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami i podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.
Uczeń z niepełnosprawnością
Uczeń z niepełnosprawnością to uczeń z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, który z uwagi na zaburzenia i odchylenia rozwojowe o zróżnicowanej etiologii, wymaga zastosowania specjalnej organizacji procesu edukacyjnego w zakresie: organizacji warunków technicznych, metod i środków stosowanych w procesie dydaktycznym, kształtowania relacji społecznych, współpracy ze środowiskiem rodzinnym. Do uczniów niepełnosprawnych należy zaliczyć: uczniów niewidomych, słabo widzących, niesłyszących, słabo słyszących, z niepełnosprawnością ruchową (w tym z afazją i mózgowym porażeniem dziecięcym), z autyzmem (w tym z zespołem Aspergera), z upośledzeniem umysłowym (w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym), z niepełnosprawnościami sprzężonymi.
Niedostosowanie społeczne, zagrożenie niedostosowaniem społecznym
Dzieci i młodzież niedostosowane społecznie pozostają w wyraźnej opozycji do wartości społecznych oraz norm obyczajowych, moralnych i prawnych, a skutkiem ich zachowań jest szeroko rozumiana destrukcja istniejącego ładu społecznego. Dla dzieci i młodzieży zagrożonych niedostosowaniem charakterystyczne są powtarzające się i utrwalone wzorce zachowań dyssocjalnych, agresywnych lub buntowniczych, które mogą doprowadzić do przekroczeń norm społecznych i oczekiwań dla danego wieku.
Zaburzenia zachowania i emocji
Grupa rozpoznań diagnostycznych, które wiążą się agresją, autoagresją, zachowaniami buntowniczymi, impulsywnością, negatywizmem, tendencją do przekraczania norm społecznych, trudnościami w relacjach społecznych, niestabilnością emocjonalną, nierzadko podwyższonym poziomem lęku lub/i objawami depresyjnymi.
Szczególne uzdolnienia
Przejawianie możliwości zaawansowanych dokonań w dziedzinie umysłowej, twórczej, artystycznej, w zakresie zdolności przywódczych czy poszczególnych przedmiotów nauczania.
Specyficzne trudności w uczeniu się
Zgodnie z zapisem zawartym w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych, przez specyficzne trudności w uczeniu się, należy rozumieć: trudności w uczeniu się odnoszące się do uczniów w normie intelektualnej, którzy mają trudności w przyswajaniu treści nauczania, wynikające ze specyfiki ich funkcjonowania percepcyjno-motorycznego i poznawczego, nieuwarunkowane schorzeniami neurologicznymi. W szczególności chodzi tu o dysleksję, dysgrafię, dysortografię i dyskalkulię.
Niepowodzenia edukacyjne
Wyraźne rozbieżności między celami edukacji a osiągnięciami szkolnymi uczniów oraz kształtowanie się negatywnego stosunku wobec wymagań szkoły. Inaczej (J. Konopnicki), to stan, w jakim znalazło się dziecko na skutek niemożności sprostania wymaganiom szkoły. Przejawy najbardziej ewidentne: drugoroczność, wieloroczność, wypadnięcie z systemu.
Deficyty kompetencji językowych i zaburzenia sprawności językowych
Grupa ekspresji językowej - dzieci, którzy słyszą i rozumieją mowę, jednak nie mogą jej używać i do ekspresji potrzebują alternatywnych form języka. Do tej grupy należeć mogą osoby z normą intelektualną, ale i z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, z mózgowym porażeniem dziecięcym, z autyzmem, z całkowitą afazją ruchową wrodzoną lub nabytą np. w konsekwencji wypadku.
Grupa języka alternatywnego - dzieci mają problem zarówno z rozumieniem mowy jak też z językową ekspresją werbalną. W celu porozumiewania się z nimi językowo, trzeba ustanowić język alternatywny: formę komunikacji, dzięki której nauczą się rozumieć przekaz innych i na bazie tej umiejętności same zaczną jej używać. Szczególnymi przedstawicielami tej grupy są niesłyszący, jednak dla nich opracowano odrębne metody. Tu mówimy raczej o osobach, u których sam zmysł słuchu działa prawidłowo, a zaburzenia rozumienia spowodowane są innymi czynnikami. Dotyczy to osób z autyzmem, z zaburzeniami przetwarzania słuchowego, jak np. w afazji sensorycznej, w głębszym upośledzeniu umysłowym. W tej grupie są też uczniowie niesłyszący z niepełnosprawnością ruchową, którzy nie mogą korzystać z tradycyjnych metod surdopedagogiki.
Grupa wsparcia językowego - są w niej dzieci i młodzież, które rozumieją mowę i podejmują próby mówienia, jednak przekaz werbalny nie jest zrozumiały i adekwatny do potrzeb oraz możliwości poznawczych i społecznych. Dla nich język alternatywny ma stanowić uzupełnienie lub wsparcie języka mówionego. Dla tych, którzy wciąż uczą się mowy i języka (mają zajęcia logopedyczne polegające na wywoływaniu i korygowaniu głosek, sylab, słów, zdań), ma stać się rusztowaniem dla tej umiejętności, ułatwić i udrożnić naukę.
Inny podział zaburzeń komunikacji językowej:
zaburzenia języka: zaburzenia składni, trudności w opanowaniu form gramatycznych, trudności z organizacją tekstu, kłopoty z nabywaniem nowego słownictwa, trudności w używaniu zwrotów adekwatnych do sytuacji, nieumiejętność spójnego wypowiadania się;
zaburzenia mowy dotyczące: artykulacji (np. nieprawidłowe wymawianie głosek), fonacji (np. mówienie z dużym wysiłkiem, mówienie bardzo głośne), płynności mowy (np. jąkanie).
Choroba przewlekła
Za chorobę przewlekłą uznaje się takie zaburzenia i odchylenia od normy, które posiadają jedną lub więcej z następujących cech charakterystycznych: są trwałe, spowodowane są przez nieodwracalne zmiany patologiczne, wymagają specjalnego postępowania rehabilitacyjnego, wymagają długotrwałego leczenia, długiego nadzoru, obserwacji czy opieki .
Zdiagnozowanie przez lekarza przewlekłej choroby nie oznacza automatycznie potrzeby stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy wobec tego dziecka, ale wskazuje głównie na jego specjalne potrzeby medyczne. Choroby przewlekłe, to między innymi: astma, hemofilia, padaczka, depresja, schizofrenia, zaburzenia psychotyczne, zaburzenia tikowe, zaburzenia odżywiania (bulimia, anoreksja), cukrzyca.
Sytuacja traumatyczna
Stan psychiczny lub fizyczny wywołany działaniem realnie zagrażających zdrowiu i życiu czynników zewnętrznych (przyroda, ludzie), prowadzący często do głębokich i długo utrzymujących się zmian w funkcjonowaniu człowieka. Zmiany te wyrażają się w zaburzeniach somatycznych i psychicznych.
Sytuacja kryzysowa
Zbieg zdarzeń, okoliczności i zachowań, które zakłócają normalny tryb funkcjonowania człowieka. Sytuacja kryzysowa może być spowodowana jednym zdarzeniem traumatycznym bądź ujawnić się jako konsekwencje długotrwałych minikryzysów (zaniedbań, konfliktów) w sferze wychowawczej, edukacyjnej, psychologicznej, ekonomicznej, organizacyjnej.
Trudności adaptacyjne
Rodzaj subiektywnego dyskomfortu psychicznego (distresu) i zaburzeń emocjonalnych, które przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu. Zaburzenia adaptacyjne pojawiają się wskutek znaczących zmian życiowych.
Formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej
Korzystanie z pomocy psychologiczno-pedagogiczna w szkole jest dobrowolne i nieodpłatne. Udzielana jest ona uczniom przede wszystkim w trakcie bieżącej pracy z nimi. Udzielają jej nauczyciele oraz specjaliści, a w szczególności: psycholodzy, pedagodzy, logopedzi, doradcy zawodowi i terapeuci pedagogiczni.
A oto wykaz innych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Klasy terapeutyczne
Dla kogo organizowane:uczniowie wymagający dostosowania organizacji i procesu nauczania oraz długotrwałej pomocy specjalistycznej z uwagi na trudności w funkcjonowaniu w szkole lub oddziale wynikające z zaburzeń rozwojowych lub ze stanu zdrowia.
Na jakiej podstawie: opinia PPP, z której wynika potrzeba objęcia ucznia pomocą w tej formie.
Prowadzący: nauczyciele właściwych zajęć edukacyjnych.
Ilość uczestników: do 15 uczniów.
Czas trwania pojedynczej jednostki: nauczanie jest prowadzone według realizowanych w danej szkole programów nauczania, z dostosowaniem metod i form ich realizacji do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów.
Czas trwania nauki ucznia w klasie: do czasu złagodzenia albo wyeliminowania trudności w funkcjonowaniu ucznia, stanowiących powód objęcia go pomocą w tej formie.
Zajęcia rozwijające uzdolnienia
Dla kogo organizowane: uczniowie szczególnie uzdolnieni.
Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy.
Prowadzący: nauczyciele i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju zajęć .
Ilekroć jest mowa o "kwalifikacjach odpowiednich do rodzaju zajęć", należy odwołać się do rozporządzenia MEN z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli choć i tak nie zawsze znajdziemy jednoznaczne odpowiedzi.
Ilość uczestników: do 8 uczniów.
Czas trwania pojedynczej jednostki: 45 minut.
Zajęcia rozwijające umiejętności uczenia się
Dla kogo organizowane:dla uczniów w celu podnoszenia efektywności uczenia się.
Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia uczniów taką formą pomocy.
Prowadzący: nauczyciele i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju zajęć .
Ilość uczestników: ?
Czas trwania pojedynczej jednostki: 45 minut.
Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze
Dla kogo organizowane: uczniowie mający trudności w nauce w szczególności w spełnianiu wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej kształcenia ogólnego dla danego etapu edukacyjnego.
Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy.
Prowadzący: nauczyciele i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju zajęć.
Ilość uczestników: do 8 uczniów.
Czas trwania pojedynczej jednostki: 45 minut.
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne
Dla kogo organizowane: uczniowie z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, w tym specyficznymi trudnościami w uczeniu się.
Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy.
Prowadzący: nauczyciele i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju zajęć .
Ilość uczestników: do 5 uczniów.
Czas trwania pojedynczej jednostki: 45 minut.
Zajęcia logopedyczne
Dla kogo organizowane: uczniowie z deficytami kompetencji i zaburzeniami sprawności językowych.
Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy.
Prowadzący: nauczyciele i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju zajęć.
Ilość uczestników: do 4 uczniów.
Czas trwania pojedynczej jednostki: 45 minut.
Zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno - społeczne
Dla kogo organizowane: uczniowie przejawiający trudności w funkcjonowaniu społecznym.
Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy.
Prowadzący: nauczyciele i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju prowadzonych zajęć.
Ilość uczestników: do 10 uczniów, jeśli jest to uzasadnione potrzebami uczniów może być powyżej 10.
Czas trwania pojedynczej jednostki: 45 minut.
Inne zajęcia o charakterze terapeutycznym
Dla kogo organizowane: uczniowie z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, mający problemy w funkcjonowaniu w szkole oraz z aktywnym i pełnym uczestnictwem w jej życiu.
Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy.
Prowadzący: nauczyciele i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju prowadzonych zajęć.
Ilość uczestników: do 10 uczniów.
Czas trwania pojedynczej jednostki: 45 minut.
Zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu
Dla kogo organizowane: uczniowie szkół podstawowych i szkół ponadpodstawowych - są to zajęcia uzupełniające działania szkoły w zakresie doradztwa zawodowego.
Prowadzący: ?
Ilość uczestników: ?
Czas trwania pojedynczej jednostki: 45 minut.
Zajęcia: rozwijające uzdolnienia, rozwijające umiejętność uczenia się, dydaktyczno - wyrównawcze, korekcyjno - kompensacyjne, logopedyczne, rozwijające kompetencje emocjonalno - społeczne, inne o charakterze terapeutycznym, związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu należy prowadzić przy wykorzystaniu aktywizujących metod pracy. Dopuszcza się ich prowadzenie w czasie dłuższym lub krótszym niż 45 minut, z zachowaniem ustalonego dla ucznia łącznego tygodniowego czasu tych zajęć, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami ucznia.
Zindywidualizowana ścieżka kształcenia
Obejmuje wszystkie zajęcia edukacyjne, które są realizowane:
Dla kogo organizowane: uczniowie, którzy mogą uczęszczać do szkoły, ale ze względu na trudności w funkcjonowaniu wynikające w szczególności ze stanu zdrowia, nie mogą realizować wszystkich zajęć edukacyjnych wspólnie z oddziałem szkolnym i wymagają dostosowania organizacji i procesu nauczania do ich specjalnych potrzeb edukacyjnych.
Na jakiej podstawie: opinia publicznej poradni, z której wynika potrzeba objęcia ucznia pomocą w tej formie.
Do wniosku o wydanie opinii należy dołączyć uzasadniającą go dokumentację, określającą w szczególności:
Przed wydaniem opinii, obowiązkiem poradni jest przeprowadzenie analizy funkcjonowania ucznia z uwzględnieniem efektów udzielanej mu dotychczas przez szkołę pomocy psychologiczno - pedagogicznej. Analiza ta dokonywana jest we współpracy ze szkołą i rodzicami ucznia (lub uczniem, o ile jest pełnoletni).
Opinia uzyskana z poradni powinna zawierać w szczególności:
Prowadzący: nauczyciele i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju zajęć.
Ilość uczestników: 1 (?).
Czas trwania pojedynczej jednostki: 45 minut.
Tygodniowy wymiar godzin realizowanych indywidualnie z uczniem: na wniosek rodziców ucznia (ucznia, o ile jest pełnoletni) ustala go - z uwzględnieniem opinii poradni - dyrektor, biorąc pod uwagę konieczność realizacji przez ucznia podstawy programowej.
Podczas realizacji zindywidualizowanej ścieżki, należy dostosować metody i formy realizacji programu nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia i do jego możliwości psychofizycznych. Szczególnie należy uwzględnić potrzeby ucznia wynikające z jego stanu zdrowia.
Indywidualnej ścieżki nie organizuje się dla uczniów objętych kształceniem specjalnym lub indywidualnym nauczaniem.
Porady, konsultacje, warsztaty i szkolenia
Te formy pomocy prowadzą nauczyciele i specjaliści.
Porady, konsultacje, warsztaty, szkolenia dla rodziców uczniów i nauczycieli
Działania te mają wspierać rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich umiejętności wychowawczych w celu zwiększenia efektywności pomocy udzielanej uczniom.
Udzielanie pomocy – algorytm działań
Osobą, do której należy planowanie i koordynowanie udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej - we współpracy z nauczycielami i specjalistami - jest wychowawca klasy. Dyrektor może jednak wskazać inną osobę, która będzie wykonywała powyższe zadania.
Nauczyciele i specjaliści rozpoznają indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz indywidualne możliwości psychofizyczne uczniów. Określają ich mocne strony, predyspozycje, zainteresowania i uzdolnienia. Rozpoznają również przyczyny edukacyjnych niepowodzeń lub trudności w funkcjonowaniu, w tym bariery i ograniczenia utrudniające uczniowi funkcjonowanie i uczestnictwo w życiu szkoły.
Podejmują również działania sprzyjające rozwojowi kompetencji oraz potencjału uczniów w celu podnoszenia efektywności uczenia się i poprawy ich funkcjonowania.
W działaniach tych współpracują - zarówno w procesie diagnostycznym jak i postdiagnostycznym - z poradnią.
Nauczyciele i specjaliści w szkole prowadzą w szczególności:
W uzasadnieniu do rozporządzenia podkreślono, - co wydaje się być bardzo istotne dla pragmatyki działań - że przepisy nie wskazują na obowiązek diagnozowania potrzeb uczniów, ale na rozpoznawanie i zaspokajanie ich indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych. Rozpoznawanie indywidualnych możliwości psychofizycznych i czynników środowiskowych wpływających na ich funkcjonowanie w szkole.
Rozpoznanie to, ma ułatwić wspieranie potencjału rozwojowego ucznia i stwarzanie mu warunków do aktywnego i pełnego uczestnictwa w życiu szkoły oraz środowisku społecznym.
Planując udzielanie uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej wychowawca klasy oraz nauczyciele i specjaliści współpracują z rodzicami ucznia lub z nim samym, jeśli jest pełnoletni, a także - w zależności od potrzeb - z innymi osobami, poradniami lub organizacjami wymienionymi w rozporządzeniu.
Mowa tu o § 5 rozporządzenia wymieniającym enumeratywnie osoby, z których inicjatywy może być udzielana uczniowi pomoc psychologiczno - pedagogiczna: uczeń, rodzice ucznia, dyrektor szkoły, nauczyciel lub specjalista prowadzący zajęcia z uczniem, pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania lub higienistka szkolna, poradnia, asystent edukacji romskiej, pomoc nauczyciela, asystent nauczyciela lub osoba zatrudniona w szkole niebędąca nauczycielem, ale posiadająca przygotowanie uznane przez dyrektora szkoły za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć lub asystent wychowawcy świetlicy, pracownik socjalny, asystent rodziny, kurator sądowy, organizacje pozarządowe, innej instytucji lub podmiotu działających na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.
Specjaliści udzielający konkretnym uczniom pomocy psychologiczno - pedagogicznej wspierają nauczycieli obowiązkowych zajęć edukacyjnych w dostosowaniu sposobów i metod pracy do możliwości psychofizycznych tych uczniów.
Nauczyciele i specjaliści udzielający pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniowi w formach:
oceniają efektywność udzielonej pomocy i formułują wnioski dotyczące dalszych działań mających na celu poprawę funkcjonowania ucznia.
W przypadku gdy uczeń był już objęty pomocą psychologiczno-pedagogiczną wychowawca klasy planując udzielanie mu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, uwzględnia wnioski dotyczące dalszych działań mających na celu poprawę funkcjonowania ucznia.
Orzeczenia i opinie z poradni, a pomoc psychologiczno - pedagogiczna:
O potrzebie objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną informuje się rodziców ucznia albo jego samego, o ile jest pełnoletni.
O ustalonych dla ucznia formach, okresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiarze godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane, dyrektor szkoły niezwłocznie informuje pisemnie, w sposób przyjęty w danym przedszkolu, szkole lub placówce, rodziców ucznia albo jego samego, o ile jest pełnoletni.
Jedną z nowości w omawianym rozporządzeniu jest umożliwienie dyrektorowi szkoły wystąpienia do publicznej poradni z wnioskiem o przeprowadzenie diagnozy i wskazanie sposobu rozwiązania problemu ucznia, u którego – mimo udzielanej w szkole pomocy psychologiczno – pedagogicznej – nie nastąpiła poprawa funkcjonowania.
Wniosek taki powinien zawierać informacje o:
Wystąpienie przez dyrektora z takim wnioskiem wymaga zgody rodzica ucznia lub samego ucznia (o ile jest pełnoletni).
W zamyśle ustawodawcy takie rozwiązanie ma usprawnić proces diagnostyczny przeprowadzany w poradni psychologiczno – pedagogicznej, a rodzice uczniów zostaną odciążeni z obowiązku pozyskiwania dodatkowych dokumentów ze szkoły, które są niezbędne do przeprowadzania rzetelnej diagnozy ucznia.
Nie wchodząc w szczegóły, nie wydaje się aby to nowe uregulowanie miało jakiekolwiek praktyczne znaczenia.
Wydaje się, że możliwość zaspokojenia wszystkich potrzeb uczniów w kwestii pomocy psychologiczno-pedagogicznej jest iluzoryczna. Do rzadkości – szczególnie w mniejszych ośrodkach – należy zatrudnianie logopedów, czy terapeutów pedagogicznych.
Oczywiście barierą są tutaj finanse. Znajdujący się w omawianym rozporządzeniu zapis mówiący o tym, że wymiar godzin poszczególnych form udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, ustala dyrektor szkoły biorąc pod uwagę określoną w arkuszu organizacji szkoły odpowiednio liczbę godzin zajęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz innych zajęć wspomagających proces kształcenia lub liczbę godzin zajęć prowadzonych przez nauczycieli nic w tej kwestii nie wyjaśnia.
W dotychczasowej praktyce zajęcia specjalistyczne prowadził często pedagog szkolny (o ile miał wymagane uprawnienia) lub inny nauczyciel zajęć edukacyjnych po odpowiednich studiach podyplomowych czy kursach kwalifikacyjnych. Z głosów pojawiających się na stronie www.pedagogszkolny.pl, czy innych forach nauczycielskich wynika, że często prowadzenie tych zajęć nie jest dodatkowo opłacane.
Pedagogom szkolnym wmawiano, że należy to do ich obowiązków (nie jest to zgodne z prawdą – choć rzeczywiście przepisy nie są do końca klarowne), a jeśli chodzi o nauczycieli, to odwoływano się do art.42 Karty Nauczyciela, w którym czytamy, że do zadań nauczyciela oprócz prowadzenia zajęć dydaktycznych należy również prowadzenie innych zajęcia i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńczych i wychowawczych uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów.
Dodanie do KN art. 42 ustęp 2d stwierdzającego, że nie mogą być to ani zajęcia świetlicowe, ani też zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej w sposób jednoznaczny uniemożliwia teraz taką interpretację.
Dyrektorom pozostaje więc – o ile nie zmieni się system finansowania zajęć specjalistycznych – „stara śpiewka”, czyli odwoływanie się do misji i powołania, w celu nakłonienia nauczycieli do nieodpłatnego prowadzenia zajęć specjalistycznych (zapewne większość nauczycieli odpowie pozytywnie na takie apele. Swoją drogą, może rozszerzyć metodę na inne grupy zawodowe?).
Swego czasu (jeszcze za poprzedniej ekipy rządzącej) Rzecznik Praw Dziecka wniósł o wskazanie w przepisach kto powinien przejąć zadania poszczególnych specjalistów, w przypadku, gdy nie zostali oni zatrudnieni w szkole. Propozycja takiego zapisu nie została uwzględniona.
Oto argumentacja MEN:
Zadania poszczególnych specjalistów określane są przez dyrektora szkoły, który odpowiada za organizacje pracy szkoły. W ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego dyrektor kontroluje wykonanie przydzielonych zadań przez poszczególnych pracowników szkoły. Należy również zauważyć, że szkoły współpracują z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym specjalistycznymi, m.in. w zakresie udzielania i organizowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Odrzucona została wówczas również propozycja obligatoryjnego zatrudnienia w szkołach doradców zawodowych oraz terapeutów pedagogicznych. Argumentacja MEN:
pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana jest w zależności od potrzeb. Zgodnie zart.39 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty dyrektor przedszkola, szkoły i placówki odpowiada za organizację pracy. Dyrektor ocenia kwalifikacje i przygotowanie merytoryczne zatrudnianych osób i na tej podstawie określa zakres obowiązków poszczególnych pracowników.
Dokumentowanie udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej
Nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści udzielający uczniowi pomocy psychologiczno - pedagogicznej prowadzą dokumentację zgodną z wytycznymi zawartymi w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji.
Dokumentacja ta, to dziennik zajęć, w którym odnotowuje się obecność uczniów na zajęciach do którego wpisuje się:
Ponadto szkoła szkoła gromadzi w indywidualnej teczce, dla każdego ucznia objętego odpowiednio kształceniem specjalnym, zajęciami rewalidacyjno-wychowawczymi lub pomocą psychologiczno-pedagogiczną dokumentację badań i czynności uzupełniających prowadzonych w szczególności przez pedagoga, psychologa, logopedę, doradcę zawodowego, terapeutę pedagogicznego, lekarza oraz innego specjalistę, a także indywidualne programy edukacyjno-terapeutyczne.
Specjaliści
Pomocy psychologiczno-pedagogicznej mają udzielać uczniom nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści. Termin "specjaliści", używany w rozporządzeniu odnosi się w szczególności do zatrudnionych w przedszkolu, szkole lub placówce: psychologów, pedagogów, logopedów, doradców zawodowych i terapeuci pedagogiczni . Oto ich określone przez ustawodawcę zadania.
Pedagog, psycholog
Logopeda
Doradca zawodowy
W przypadku braku doradcy zawodowego w szkole lub placówce dyrektor wyznacza nauczyciela planującego i realizującego zadania z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego.
Terapeuta pedagogiczny
WSPÓŁPRACA Z PORADNIAMI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNYMI
Naturalnym sprzymierzeńcem pedagoga w jego pracy są (w każdym razie powinny być) poradnie psychologiczno – pedagogiczne.
Zgodnie z Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych, publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym publiczne poradnie specjalistyczne, udzielają dzieciom, od momentu urodzenia, i młodzieży pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, udzielają rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej związanej z wychowywaniem i kształceniem dzieci i młodzieży, a także wspomagają przedszkola, szkoły i placówki w zakresie realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.
Do zadań poradni należy w szczególności:
Wymienione zadania poradnie realizują przez :
Jak widać zakres działań poradni psychologiczno-pedagogicznych jest bardzo szeroki, co otwiera duże możliwości - nie zawsze w pełni wykorzystywane - owocnej współpracy ze szkolnymi pedagogami. W praktyce szkolnej najczęściej korzystają oni z opinii i orzeczeń wydanych przez poradnię, do której kierują dziecko z własnej inicjatywy, na wniosek nauczyciela bądź rodzica.
Warto przypomnieć, że tylko rodzic decyduje o tym czy udać się z dzieckiem do poradni czy nie.
Pedagog, nauczyciel, może jedynie sugerować konieczność przeprowadzenia badań psychologiczno – pedagogicznych dziecka, ale decyzja zależy tylko do rodzica.
Co więcej, także od jego dobrej woli zależy, czy już uzyskaną opinię czy orzeczenie przekaże szkole czy też nie.
Opinie takie wydaje się na pisemny wniosek rodziców dziecka albo pełnoletniego ucznia, którego opinia dotyczy.
Kopię opinii poradnia może przekazać szkole do której dziecko albo pełnoletni uczeń uczęszcza ale tylko na na pisemny wniosek odpowiednio rodziców albo pełnoletniego ucznia.
Opinia poradni powinna zawierać między innymi:
Jeżeli uczeń kierowany jest na badania w celu stwierdzenia ( potwierdzenia ) zaburzeń i odchyleń rozwojowych lub specyficznych trudności w uczeniu się opinia powinna być pisana przez wychowawcę i nauczyciela zgłaszającego problem ( przeważnie polonisty ).
Może ona zawierać następujące informacje :
Jeżeli uczeń kierowany jest na zespół orzekający, opinia również powinna być pisana przez wychowawcę i nauczyciela zgłaszającego problem ( oczywiście pedagog, logopeda, reedukator, mogą dołaczyć własne uwagi ).
Może ona zawierać następujące informacje :
Wszystkie potrzebne pisma ( wzór opinii, wniosku dla rodzica, zaświadczenia lekarskiego ) powinny być dostępne w poradni.
Choć nie wynika to bezpośrednio z zapisów zawartych w rozporządzeniach, to wydaje się, że rolą pedagoga szkolnego powinno być czuwanie aby wskazane w opiniach i orzeczeniach zalecenia dotyczące pracy i postępowania z dzieckiem były przez nauczycieli respektowane.
Jeżeli zalecenia te są sformułowane zbyt ogólnikowo, to pedagog na podstawie otrzymanej diagnozy powinien je sprecyzować i przedstawić uczącym.
Uczeń z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego w szkole ogólnodostępnej
Uczniowie z orzeczeniem |
Miejsce kształcenia, wychowania i opieki |
Niepełnosprawni |
W integracji z uczniami pełnosprawnymi - najbliżej miejsca zamieszkania. |
Zagrożeni niedostosowaniem społecznym |
Na każdym etapie edukacyjnym. |
Niedostosowani społecznie |
Na każdym etapie edukacyjnym. |
W szkołach ogólnodostępnych nie organizuje się oddziałów specjalnych dla uczniów niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. |
Uczniom z orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego szkoła ma obowiązek zapewnić: